Φιστικιά

Φιστικιά

 

Οικογένεια: Anacardiaceae

Λατινική ονομασία: Pistacia vera

Καταγωγή: Κεντρική Ασία - Μέση Ανατολή

Ποικιλίες

Υπάρχουν πολλές ποικιλίες φιστικιάς. Στην Ελλάδα προωθείται κυρίως η ποικιλία Αιγίνης, που παράγει μέτριου μεγέθους καρπούς με υψηλό ποσοστό ανοίγματος, πρασινωπή ψίχα και πολύ καλή ποιότητα. Άλλες ποικιλίες που χρησιμοποιούνται από τους καλλιεργητές είναι οι Κerman, Napoletana, Lamarka, Red Aleppo, Bronte, Ποντίκη κ.α.

 

Περιγραφή

Η φιστικιά είναι φυλλοβόλο δέντρο με ύψος 6-10 μέτρα. Τα φύλλα της είναι σύνθετα και τα άνθη, που είναι χωρίς πέταλα, φυτρώνουν τον Απρίλιο σε ομάδες. Τα δέντρα της φιστικιάς χωρίζονται σε αρσενικά (που φέρουν αρσενικά άνθη) και θηλυκά (που φέρουν θηλυκά άνθη). Αυτό σημαίνει ότι για να παραχθούν φιστίκια είναι απαραίτητο να έχουν φυτευτεί και οι δύο τύποι δέντρων μαζί. Το βρώσιμο μέρος του δέντρου είναι οι καρποί, οι οποίοι έχουν ανοιχτό μπεζ κέλυφος και χρωματιστό εσωτερικό, με μωβ-ροζ και πράσινες αποχρώσεις. Όταν οι καρποί ωριμάζουν, το εξωτερικό κέλυφος ανοίγει αποκαλύπτοντας το εσωτερικό, το οποίο σταδιακά γίνεται πιο κίτρινο. Το άνοιγμα των καρπών συνδέεται στενά με τις συνθήκες καλλιέργειας και την ποιότητά τους. Η φιστικιά χρειάζεται περίπου 7-10 χρόνια για να αρχίσει να δίνει σημαντική παραγωγή. Σε αντίθεση με τα περισσότερα καρποφόρα δέντρα, παράγει καρπούς κάθε 2 χρόνια. Έχουν γίνει πολλές προσπάθειες για την εξήγηση του φαινομένου αυτού όμως τα ακριβή αίτια παραμένουν άγνωστα.

 

Θέση

Χρειάζεται περιοχές ηλιόλουστες, ιδανικότερα με ξηροθερμικό κλίμα, εφόσον υπάρχει διαθέσιμο νερό για πότισμα.

 

Θερμοκρασία

Μπορεί να επιβιώσει σε θερμοκρασίες από -10°C το Χειμώνα μέχρι 40°C το Καλοκαίρι. Για να ωριμάσουν οι καρποί της χρειάζεται μακρύ και ζεστό καλοκαίρι.

 

Έδαφος

Είναι πολύ ανθεκτικό δέντρο και μπορεί να αξιοποιεί φτωχά και ασβεστούχα εδάφη, ακόμα και όξινα ή αλατούχα. Τα καλύτερα εδάφη για τη φιστικιά είναι τα ελαφρά και καλά στραγγιζόμενα.

 

Πότισμα

Θέλει λίγη υγρασία γιατί οι ρίζες της είναι ευαίσθητες στο σάπισμα. Είναι πολύ ανθεκτική στα άλατα και μπορεί να αναπτύσσεται κανονικά ακόμα και όταν ποτίζεται με νερό που περιέχει αρκετά μεγάλη ποσότητα αλάτων ως και 3000-4000 ppm.

 

Συγκομιδή

Σχεδόν σε όλο τον κόσμο, τα φιστίκια ωριμάζουν τον Σεπτέμβριο και τότε ξεκινά η συγκομιδή τους. Σε χρονιές με εξαιρετικά ζεστό Καλοκαίρι η συλλογή μπορεί να γίνει την τελευταία εβδομάδα του Αυγούστου. Στην Ελλάδα η συγκομιδή γίνεται συνήθως με το χέρι, με ραβδιά ή ειδικούς δονητές και οι καρποί πέφτουν σε απλωμένα δίχτυα για να αποφευχθεί το μαύρισμά τους.

 

Λίπανση

Για την ενίσχυση της φιστικιάς με θρεπτικά συστατικά εφαρμόζεται ένα γενικό πρόγραμμα λίπανσης και στη συνέχεια, η ποσότητα του λιπάσματος προσαρμόζεται από γεωπόνο, με βάση την εργαστηριακή ανάλυση φύλλων από τα δέντρα. Η βασική λίπανση γίνεται σε τρεις φάσεις: τον Απρίλιο, τον Ιούνιο και νωρίς τον Αύγουστο. Συγκεκριμένα, σε χρονιά που περιμένουμε παραγωγή εφαρμόζονται ανά στρέμμα 20-22,5 κιλά άζωτο και 11-20 κιλά κάλιο. Τις μη παραγωγικές χρονιές γίνεται πάλι λίπανση που όμως είναι πιο ελαφριά, με 10-11,3 κιλά αζώτου ανά στρέμμα και 3,6-10 κιλά κάλιο ανά στρέμμα.

 

Κλάδεμα

Το κλάδεμα στην Ελλάδα γίνεται το Φεβρουάριο. Τα πρώτα χρόνια της ζωής της, η φιστικιά κλαδεύεται έτσι ώστε όλα τα κλαδιά πάνω από τον κορμό να σχηματίζουν κύπελο. Το σχήμα αυτό έχει αποδειχθεί ότι διευκολύνει την επικονίαση των δέντρων με τον άνεμο και εξασφαλίζει υψηλότερες αποδόσεις. Μόλις τα δέντρα αρχίσουν να παράγουν καρπούς, ο σκοπός του κλαδέματος αλλάζει. Πλέον, αντί για το σχήμα του δέντρου μας ενδιαφέρει να πετύχουμε αυξημένη παραγωγή. Αφαιρούμε και καίμε τα πυκνά και προσβεβλημένα κλαδιά ενώ μπορούμε να κοντύνουμε και μερικά υγιή. Αν τα δέντρα είναι μεγάλης ηλικίας το κλάδεμα γίνεται πιο αυστηρό. Τα κλαδιά που θα αφαιρέσουμε δεν πρέπει να υπερβαίνουν το 10-15% του συνόλου. Πολύ αυστηρό κλάδεμα προκαλεί μεγάλη παραγωγή φύλλων και βλαστών σε βάρος των καρπών που είναι λιγότεροι και σκιάζονται. Για καλύτερη επικονίαση τα αρσενικά δέντρα αφήνονται να ψηλώσουν περισσότερο από τα θηλυκά.

 

Επικονίαση

Για τη γονιμοποίηση της φιστικιάς είναι απαραίτητη η μεταφορά γύρης από τα άνθη του αρσενικού δέντρου στα άνθη του θηλυκού. Τα δέντρα ξεκινούν να ανθίζουν τον Απρίλιο, με τα αρσενικά άνθη να εμφανίζονται πρώτα. Οι μέλισσες δεν επισκέπτονται τόσο τη φιστικιά κι έτσι η επικονίαση γίνεται σχεδόν αποκλειστικά με τον άνεμο. Για το λόγο αυτό η διάταξη με την οποία έχουν φυτευτεί τα αρσενικά με τα θηλυκά φυτά παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην επιτυχή μεταφορά της γύρης και την παραγωγή που θα πάρουμε. Ένα αρσενικό δέντρο παράγει αρκετή γύρη για 8 με 12 θηλυκά. Για να αυξήσουν το ποσοστό επικονίασης, οι παραγωγοί φιστικιών συλλέγουν τα αρσενικά άνθη και τα συντηρούν μέχρις ότου ανθίσουν και τα θηλυκά δέντρα. Έπειτα, σκορπώντας τη γύρη των αρσενικών πάνω από τα ώριμα θηλυκά άνθη τα γονιμοποιούν τεχνητά.

 

Πολλαπλασιασμός

Τα δέντρα φιστικιάς που βρίσκουμε στο εμπόριο προέρχονται από φυτά του είδους Pistacia palestina, πάνω στα οποία εμβολιάζεται η επιθυμητή ποικιλία φιστικιάς. Ο πολλαπλασιασμός των δέντρων ξεκινά με τη συλλογή σπόρων Pistacia palestina οι οποίοι μετά από έκθεση σε ψύχος σπέρνονται το Μάρτιο σε φυτώρια και ξεκινούν να φυτρώνουν. Όταν τα φυτά μεγαλώσουν αρκετά, μεταφυτεύονται σε ατομικές σακούλες με χώμα και την περίοδο μεταξύ Ιούλιο με Σεπτέμβριο εμβολιάζονται και μεταφέρονται σε προστατευμένο χώρο. Μετά την επιτυχία του εμβολιασμού, τα φυτά είναι έτοιμα για φύτευση στην τελική τους θέση. Προσοχή, παρόλο που η φιστικιά είναι φυλλοβόλο δέντρο πρέπει πάντα να μεταφέρεται με μπάλα χώματος, διότι αν οι ρίζες της γυμνωθούν, η εγκατάσταση του δέντρου είναι πολύ πιθανό να αποτύχει.

 

Εχθροί και ασθένειες

Τα σημαντικότερα έντομα που προσβάλλουν τη φιστικιά είναι το ευρύτομο (Eurytoma pistaciae) και ο μεγάστιγμος (Megastigmus pistaciae). Οι προνύμφες των εντόμων αυτών εισέρχονται στους νεαρούς καρπούς και τρέφονται με την ψίχα τους, αφήνοντάς τους κούφιους. Προβλήματα μπορούν επίσης να προκαλέσουν και ο σκώρος των φιστικιών, το τζιτζικάκι, ο Hylesinus vestitus και οι θρίπες (Taeniothrips pyri), τα οποία ζημιώνουν περισσότερο την τρυφερή βλάστηση των δέντρων. Οι πιο συνηθισμένες ασθένειες στη φιστικιά οφείλονται σε μύκητες. Ο Phytophthora parasitica είναι ένας μύκητας που προκαλεί καχεξία στα δέντρα και τελικά νέκρωση. Άλλοι δύο γνωστοί μύκητες που την προσβάλλουν είναι οι Septoria pistaciae και Botryosphaeria dothidea που προκαλούν παύση της ανάπτυξης των καρπών και μαύρισμα της ψίχας ή νέκρωση των ιστών που δίνουν φιστίκια.

 

Διατροφικά οφέλη

Τα φιστίκια έχουν προσελκύσει το ενδιαφέρον των ερευνητών γιατί προσφέρουν πολλά οφέλη για τον άνθρωπο, όπως αντιμικροβιακή δράση, υψηλή περιεκτικότητα σε φλαβονοειδή, βιταμίνες, έλαια και άλλες θρεπτικές ουσίες. Τελευταία, ο καρπός της φιστικιάς ταξινομείται ανάμεσα στα 50 κορυφαία τρόφιμα με αντιοξειδωτική ικανότητα. Ακόμη, η κατανάλωση φιστικιών θεωρείται ότι μειώνει τα επίπεδα της κακής χοληστερόλης (LDL) και αυξάνει την καλή (HDL), ενώ ταυτόχρονα προστατεύει από καρδιαγγειακές παθήσεις. Τα φιστίκια περιέχουν urushiol, μια ουσία που μπορεί να προκαλέσει αλλεργικές αντιδράσεις.

 

DIY

Πέστο με φιστίκια

Υλικά:

  • 3 κούπες πλυμένα φύλλα βασιλικού
  • 3 σκελίδες σκόρδο
  • 1/2 κ. γλυκού πιπέρι
  • 1 κ. γλυκού θαλασσινό αλάτι
  • 1/2 κούπα ελαιόλαδο
  • 1/3 κούπας φιστίκια
  • 1/2 κούπα τριμμένη παρμεζάνα

 

Εκτέλεση:

  1. Σε ένα μπλέντερ προσθέστε όλα τα υλικά.
  2. Χτυπήστε τα για 2-3 λεπτά μέχρι να δημιουργηθεί μια παχύρευστη κρέμα και δοκιμάστε την.
  3. Εάν χρειάζεται αναμίξτε τα υλικά για λίγο ακόμη ή προσθέστε αλατοπίπερο.
  4. Συνδυάστε την με το αγαπημένο σας ζυμαρικό ή πάνω σε φρυγανισμένο ψωμάκι με φέτες τομάτας.

 

Πηγή: https://www.gimmesomeoven.com

 

Tip-άκος

Αρχαιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι οι καρποί της φιστικιάς ήταν γνωστή τροφή από το 6.750 π.Χ. Στην κοιλάδα Hula του Ισραήλ έχουν ακόμα βρεθεί σπόροι φιστικιάς μαζί με εργαλεία σπασίματος ξηρών καρπών τα οποία χρονολογούνται 780.000 χρόνια πριν.

 



Δείτε περισσότερα

Αμπέλια

Ιδανικό φυτό για φυτοφράχτη